Het vestibulaire systeem vormt de basis van onze belichaming en van onze interoceptieve mogelijkheden. Dit (onbewuste) zintuig bevindt zich in het middenoor en heeft haar kern in de hersenstam. Het zorgt ervoor dat je weet waar je je bevindt in de ruimte, waar de grond is en houdt je aanwezig in je lichaam. Het laat je voelen waar jij ophoudt en de wereld om je heen begint, geeft je het vermogen letterlijk te handelen en te bewegen, en maakt je bewuster van het verschil tussen heden en verleden.

Wanneer dissociatie een structurele overlevingsstrategie is geworden, heeft het vestibulaire systeem zich vaak niet optimaal kunnen ontwikkelen. Dan voelt gedissocieerd zijn en je niet in je lijf of in de realiteit bevinden als normaal.

Pas wanneer het vestibulaire systeem actief deelneemt aan je aanwezigheid, kan bewuste interoceptie – het gericht waarnemen van signalen van binnenuit, zoals sensaties en emoties – betrouwbaar en vanuit het nu worden toegepast. Wie te snel naar ‘intern voelen’ gaat zonder voldoende belichaming, loopt het risico overspoeld te raken en (soms sterker) terug te vallen in bekende traumapatronen.

In de training ‘Neuro-informed werken: de neurobiologie van trauma‘ gaan we onder andere in op dit onderscheid. Voor zowel zorg- en hulpverleners als cliënten is het belangrijk te herkennen hoe belichaamd en op welke wijze iemand gedissocieerd is. En hoe het vestibulaire systeem daarin een sleutelrol speelt. Dat inzicht maakt duidelijk waarom belichaming vóór interoceptie komt. Werken in deze basislaag van het brein is geen vervanging van traumaverwerkingstherapieën, maar een voorportaal dat zorgt voor voldoende neurobiologische draagkracht daarvoor.