Het verschil tussen ruimte maken voor iemand en iemand met rust laten

Mensen hebben vaak twee uitersten in hoe ze met anderen omgaan in moeilijke situaties: ze zijn óf heel aanwezig door adviezen te geven, de ander te onderbreken, hun eigen ervaringen te delen of een sterke mening te verkondigen, óf ze nemen afstand en laten de ander alleen. Beide reacties kunnen voortkomen uit een verlangen om te helpen, maar missen vaak de echte verbinding. Ruimte maken zit tussen deze uitersten in: je bent er wel, maar je ondersteunt iemand met je gereguleerde en compassievolle aanwezigheid.

Het verschil tussen “ruimte maken voor iemand” en “iemand met rust laten” zit dan ook in de manier waarop je aanwezig bent in relatie tot de ander:

Ruimte maken voor iemand:
Dit betekent dat je bewust aanwezig bent voor de ander, met een open en accepterende houding. Je biedt een veilige ruimte waarin de ander zich gezien, gehoord en begrepen kan voelen. Dit vraagt om emotionele regulatie en empathie, zodat je niet jouw eigen ongemak, oordelen of behoeften op de ander projecteert. Het is een actieve, maar niet opdringerige vorm van steun. Je bent beschikbaar en afgestemd, maar niet sturend of overnemend.

Iemand met rust laten:
Dit betekent dat je fysiek of emotioneel afstand neemt, zodat de ander tijd en ruimte heeft om zich zonder jouw aanwezigheid te heroriënteren. Soms kan dit nodig zijn als iemand expliciet aangeeft alleen te willen zijn of als jouw aanwezigheid hen overweldigt. Dit kan een belangrijke vorm van respect zijn voor iemands grenzen, maar het mist de actieve aanwezigheid die bij ruimte maken hoort.

Soms duwt iemand anderen van zich af omdat hij of zij gewend is dat het óf te veel aanwezig zijn is, óf volledige afwezigheid. Bij overweldigende aanwezigheid kan het teveel zijn om erbij te hebben, terwijl afwezigheid vaak teleurstelling brengt. In zo’n geval is de keuze snel gemaakt: aangeven dat je “het wel alleen doet”. Een manier om in die situatie tóch ruimte te maken, kan zijn door te zeggen: “Ik ga niets zeggen, ik wil luisteren en je proberen te begrijpen.” Hiermee bied je een middenweg die minder overweldigend voelt en de ander laat weten dat je er echt bent.

Waarom velen moeite hebben met ruimte maken voor een ander

Ruimte maken vraagt om zelfregulatie, geduld en het vermogen om je eigen gevoelens en behoeften tijdelijk opzij te zetten. Dat is echter niet eenvoudig, en de bredere maatschappelijke context speelt hierin een belangrijke rol. We lijken als samenleving deels verleerd hoe we echt beschikbaar kunnen zijn voor elkaar. Dit wordt versterkt door ontwikkelingen zoals prestatiegerichtheid, individualisme, pathologisering van emoties en de nadruk op doorzetten:

1. Prestatiegerichtheid:
   De focus op productiviteit en succes laat weinig ruimte voor stilstand en emotionele processen. Kwetsbaarheid wordt vaak als een zwakte of afleiding gezien, waardoor het moeilijk wordt om écht aanwezig te zijn bij iemand.
2. Individualisme:
   De overtuiging dat iedereen “het zelf moet redden” leidt tot afstandelijkheid. Er is minder ruimte voor gemeenschappelijke zorg, wat het lastiger maakt om je echt open te stellen en beschikbaar te zijn voor een ander.
3. Pathologisering van emoties:
   Sterke emoties worden vaak gezien als iets wat “gerepareerd” moet worden, in plaats van een normaal en gezond onderdeel van mens-zijn. Dit kan ervoor zorgen dat we ongemakkelijk worden bij emoties van anderen en de neiging hebben ze weg te duwen of te fixen, in plaats van er ruimte voor te maken.
4. Zelf getriggerd raken door de emoties van anderen:
   Als iemand anders heftige emoties laat zien, kan dat iets in jezelf aanraken. Dit kan leiden tot ongemak, angst of stress. Wanneer je niet weet hoe je deze reactie bij jezelf kunt reguleren, kun je geneigd zijn om weg te lopen of de situatie helemaal uit de weg te gaan. Dit maakt het moeilijk om met compassie aanwezig te blijven.
5. De nadruk op doorzetten:
   In een cultuur waarin veerkracht en “niet zeuren” worden verheerlijkt, voelt kwetsbaarheid vaak als een taboe. Het vermogen om stil te staan bij de gevoelens van een ander raakt daardoor ondergeschikt aan het idee dat we altijd moeten doorgaan.

Wat dit met ons doet

Door deze punten samen wordt het duidelijk waarom het zo moeilijk kan zijn om ruimte te maken voor een ander. Toch is dit een vaardigheid die we kunnen aanleren door ons bewust te worden van onze eigen reacties, te oefenen in zelfregulatie en ons open te stellen voor meer verbinding met anderen.

Hoe ruimte maken er in de praktijk uitziet

• Reguleer jezelf eerst: Adem diep in, wees je bewust van je eigen emoties en zet ze tijdelijk opzij.
• Luister actief: Geef de ander je volledige aandacht, zonder te onderbreken of meteen oplossingen te bieden.
• Accepteer ongemak: Het is oké als je je ongemakkelijk voelt, maar probeer niet weg te rennen van de emoties van de ander of van jezelf.
• Respecteer grenzen: Soms betekent ruimte maken ook dat je vraagt wat de ander nodig heeft en dit respecteert, zelfs als dat betekent dat je meer afstand houdt.

Blijf aangeven wat je nodig hebt

Als je merkt dat iemand niet begrijpt wat je nodig hebt als het gaat om ruimte maken, blijf dit dan aangeven. Dit kan moeilijk zijn, maar het helpt om het in een rustiger moment uit te leggen, bijvoorbeeld door te zeggen: “Wat ik nu nodig heb, is dat je gewoon luistert en bij me blijft zonder iets op te lossen.” Houd er ook rekening mee dat anderen misschien moeite hebben om te begrijpen wat ruimte maken precies inhoudt. Dit ligt niet alleen bij jou, maar is een probleem waar we als maatschappij vaak mee worstelen. Het vraagt tijd en oefening om deze vorm van aanwezigheid opnieuw te leren, zowel van jou als van de mensen om je heen.

Ruimte maken is een vorm van verbinding. Het vraagt oefening, zelfbewustzijn en compassie, maar het kan een enorme impact hebben op de ander én op hoe we als maatschappij met elkaar omgaan.