Van intelligent brein naar breed-bedraad brein: Een andere kijk op trauma en veerkracht

 In onze maatschappij wordt het ‘intelligente’ brein vaak gezien als het hoogst haalbare, waarbij alles draait om logica en analyse. We ‘denken’ vaak dat ons leven maakbaar is door cognitief meesterschap, en dat we onze biologie kunnen sturen met ons denken. Maar wat als een brein dat ook emoties, zintuigen en intuïtie integreert, eigenlijk veel krachtiger is? 

Een breed-bedraad brein doet precies dat. Het neemt situaties op meerdere niveaus waar en begrijpt deze, zonder dat uitgebreide analyse nodig is. Dit gebeurt autonoom en voelt normaal aan voor mensen met zo’n brein. Bij hen zijn denken, emoties en fysieke reacties nauw met elkaar verbonden, wat hen helpt complexe situaties snel te doorzien en zowel korte als lange-termijn oorzaken en gevolgen te begrijpen. Toch ligt in onze maatschappij de nadruk vooral op cognitieve psychologie—‘het zit tussen je oren’—waardoor de rol van ons subcorticale brein en ons zenuwstelsel vaak wordt genegeerd of onderschat. 

Dit kan frustrerend zijn voor mensen met een breed-bedraad brein. Ze zien problemen en kansen vaak van verre aankomen en ‘begrijpen’ oorzaken en gevolgen intuïtief, maar krijgen hier vaak weinig erkenning voor omdat anderen niet altijd kunnen verklaren of zien wat zij aanvoelen. Achteraf blijkt hun intuïtie echter vaak juist te zijn. 

De Illusie van Rationaliteit 

Neurobiologisch begint elke ervaring met neuroceptie via het autonome zenuwstelsel. Wanneer het systeem gevaar detecteert, activeert het overlevingsmechanismen in plaats van helder, analytisch denken. Het overlevingssysteem heeft geen baat bij de traagheid en inmenging van uitgebreide analyse. Als we deze fysieke signalen negeren en proberen controle te krijgen door gebruik van cognitie, werkt het denkende brein niet helder. Denken wordt dan een overlevingsreactie, gekenmerkt door vastzitten in chaos of rigiditeit (Dan Siegel). 

We denken dat we rationeel zijn, maar eigenlijk worden ons denken en gedrag gestuurd door onbewuste overlevingsmechanismen. Het zorgt vaak voor gebrek aan langetermijnvisie en dat men niet kan leren van het verleden. Dit veroorzaakt isolatie, polarisatie, en fragmentatie in de samenleving. 

Integratie: De Kracht van Herverbinding 

Als we meer aandacht zouden hebben voor deze fysieke en emotionele signalen en leren ze weer te integreren in ons bewustzijn, dan zouden we ons cognitieve vermogen veel effectiever kunnen inzetten. Dit helpt ons ook te zien dat wat we vaak “realiteit” noemen, simpelweg een reactie is op diepere, onbewuste processen. Helaas hebben we ons lichaam losgekoppeld van ons denken, waardoor we niet meer weten hoe we naar deze sub-cognitieve processen moeten luisteren of ermee om moeten gaan. Dit leidt ertoe dat veel mensen vastzitten in mentale chaos en rigiditeit, een gevolg van het gebrek aan veerkracht—het vermogen om flexibel tussen mentale en emotionele staten te bewegen. 

Trauma Informed Care: Een breed-bedraad brein opbouwen

 Het goede nieuws is dat de hersenen neuroplastisch zijn en breder kunnen worden ‘bedraad’. Dit geldt voor iedereen, hoewel er altijd individuele verschillen zullen zijn in de diepte en breedte van die bedrading, wat betekent dat sommige mensen van nature een breder, meer geïntegreerd brein hebben dan anderen. Nu zijn we geneigd dit HSP of kwetsbaar te noemen, een afwijking. Maar diversiteit is essentieel voor een veerkrachtige en veilige samenleving. 

Het doel van Trauma Informed Care is om mensen te helpen weer contact te maken met de interne processen die ze hebben verleerd te horen. Dit begint vaak bewust, maar het doel is om deze processen te integreren, zodat het hele systeem—cognitie, emoties en fysieke reacties—autonoom samenwerkt. Praktijken zoals mindfulness en interoceptie-oefeningen kunnen helpen deze herverbinding te bevorderen, vooral in een niet-getraumatiseerd brein.

Herziening van Psychische Kwetsbaarheid 

Een breed-bedraad brein kan ervoor zorgen dat mensen gevoeliger zijn voor trauma, maar biedt hen ook krachtige middelen om ermee om te gaan. Terwijl sommigen kunnen vastlopen in een overlevingsstaat, kunnen anderen, met voldoende veiligheid en sociale steun, grote hoogten bereiken. Hoe iemand reageert, hangt grotendeels af van de omgeving, de steun die ze ontvangen, en hun aangeboren veerkracht, vooral in de vroege ontwikkeling. Dit roept de vraag op of we de term ‘psychische kwetsbaarheid’ wel zo snel moeten gebruiken. Komt overlevingsgedrag voort uit een onvermogen, of juist uit een dieper vermogen dat door anderen niet begrepen of geaccepteerd wordt? 

Focusverschuiving in Onderwijs en Opvoeding 

Hoe zou het zijn als we in het onderwijs en de opvoeding kinderen zouden helpen hun hersenen zo breed mogelijk te ontwikkelen? Dit betekent een verschuiving van de eenzijdige focus op cognitieve controle van denken, voelen en gedrag, naar het ondersteunen van hun volledige emotionele, intuïtieve en cognitieve vermogens. In plaats van te vragen dat kinderen zich aanpassen aan een cognitieve norm, zouden we hen kunnen helpen een breder perspectief te ontwikkelen. 

Download hier het gratis E-Book Introductie Trauma Informed Care: https://traumainformedtraining.thinkific.com/products/digital_downloads/ebooktraumainformedcare