Onze biologie zal nooit energie verspillen, het zou heel raar zijn als dat wel zou gebeuren. De belangrijkste rol van neurobiologie is om je veilig te houden. Daar zal het alles voor doen en doet dat nooit zonder positieve intentie. Het oordeelt niet en is zich niet bewust van de inhoud. Ons autonome zenuwstelsel pikt sensationele signalen intern en extern op met de gevoeligheid die het uit ervaring moest ontwikkelen. Het communiceert deze geïnterpreteerde signalen naar het brein. Zomaar, autonoom en automatisch.

Wanneer het gevaar opmerkt, zullen lagere en midden delen van het brein de intensiteit ervan doorkrijgen. Het zal dat meten aan het veelal impliciete geheugen en activeert de overlevingsmechanismen die het kent om veilig te blijven. Sommige herinneringen zijn aangeboren, andere zijn aangeleerde ervaringen. Als het gevaar een tijger is, moet je handelen om veilig te zijn. Als het een herinnering is aan eerder gevaar, wordt dat overlevingssysteem ook geactiveerd en levert het evengoed overlevingsgedrag op. Er is geen contextueel verschil voor activatie.

Om primair vanuit overleving te kunnen handelen, moeten veel delen van het denkende brein (cortex) offline gaan om ruimte te maken voor energie die zich dan kan richten op overleven. In die staat zijn het 'rationeel' denken en het maken van context, het evalueren van emoties, het overzien van tijd en gevolgen, het verbinden met onze omgeving, het voelen van andere gevoelens dan gevaar, het verwerken van ervaringen op een hoger niveau, spreken, leren etc. allemaal dramatisch verminderd.

Dit is de reden waarom we vaak later terugkijken, als we ons veiliger voelen, en ons afvragen waarom we dat gedrag opnieuw hebben gedaan. Het kan veel schaamte, zelfhaat, machteloosheid, onveiligheid, verdriet etc. opleveren. Allemaal gevoelens die feitelijk de reden zijn waarom overleving wordt getriggerd. We komen dus in deze traumacirkel van versterking terecht.

In onze maatschappij wordt ons geleerd alles te doen om te voorkomen dat het 'slechte' gedrag zich opnieuw voordoet, wat op zichzelf ook een overlevingsreactie is. Daarom gaan we vaak dringend op zoek naar manieren om het gedrag onder controle te krijgen en te houden door het te onderdrukken of te negeren. Maar in feite gaan we voorbij aan wat het gedrag veroorzaakt: trauma, de schade aan onze zelf-identiteit. De gevoelens en overtuigingen van niet goed genoeg zijn (slecht, zwak, te emotioneel, lelijk, dom etc), niet kunnen, machteloos zijn, onwaardig zijn etc.

We leren niet hoe we het kunnen helpen, we leren hoe we eraan kunnen ontsnappen.

Maar hoe kunnen we die delen helpen die daadwerkelijk gewond zijn (getraumatiseerd) zodat het overlevingsgedrag er niet meer hóeft te zijn? Het begint allemaal met het ervaren van (enige) veiligheid, zodat het overlevingssysteem niet volledig in werking wordt gesteld en je kunt observeren wat er gebeurt in plaats van erdoor gekaapt te worden. Dan voel je je minder geïdentificeerd met lichamelijke sensaties, emoties, gedachten en gedrag. Interoceptie.

Constante veiligheid is niet het doel, het is de plek van waaruit je trauma daadwerkelijk kunt transformeren.