Trauma Informed werken: wat heb je daar als zorg- en hulpverlener voor nodig?

De cruciale rol van de hulpverlener

Trauma-Informed Care (TIC) draait om het creëren van veiligheid en het begrijpen van de impact van trauma op de neurobiologie en gedrag. Maar om dit effectief te doen, moet een hulpverlener niet alleen goed voorbereid zijn, maar ook in staat zijn om emotioneel aanwezig te blijven. Dit vraagt niet alleen kennis, maar ook zelfbewustzijn, zelfzorg en ondersteuning.

Als hulpverlener ben je vaak een van de eerste veilige verbindingen die een ouder of kind met hechtingstrauma ervaart. Dit maakt jouw aanwezigheid en aanpak essentieel. Hoe zorg je ervoor dat je vanuit regulatie, veiligheid en stabiliteit werkt,  zowel voor je cliënt als voor jezelf?

Inzicht in je eigen triggers en traumareacties

Iedere hulpverlener brengt persoonlijke en professionele ervaringen en overtuigingen mee in zijn of haar werk. Dit is normaal en menselijk, maar het vraagt zelfreflectie. Werken met cliënten met trauma kan triggers oproepen, zoals frustratie, machteloosheid of de neiging om te ‘redden’. Kunnen observeren en begrijpen wat er dan in jou gebeurt en tot welk gedrag dat leidt, is belangrijk om niet in een reactie terecht te komen waar je eigenlijk geen controle meer over hebt.

>> Handvatten:

• Herken je eigen triggers: Vraag jezelf af welke situaties spanning oproepen. Is het bijvoorbeeld een cliënt die niet open lijkt te staan voor hulp? Of een ouder die boos reageert? Reflecteer op wat deze reacties met jou doen. Niet alleen hoe je reageert of denkt, maar allereerst wat er in je lijf gebeurt.
• Observeer je reacties: Merk op wanneer je zenuwstelsel in een ‘automatische’ stand schiet. Reageer je vanuit frustratie en word je misschien boos of kortaf, vermijd je de persoon of situatie, of sluit je je emotioneel af (bevriezen)? Deze signalen zijn een uitnodiging om te vertragen en jezelf te heroriënteren en te reguleren.

Het eigen zenuwstelsel leren reguleren

Je kunt pas een veilige en kalme aanwezigheid bieden als je zelf in balans bent. Werken met trauma betekent daarom dat je moet investeren in je eigen zelf-inzicht en regulatie. Als je in een situatie zit waarin je merkt dat je getriggerd wordt en in een automatische reactie terecht komt of dreigt te komen; hieronder vind je wat handvatten:

>> Handvatten:

• Ademhaling en lichaamsbewustzijn: Gebruik eenvoudige ademhalingsoefeningen, zoals diep inademen voor vier tellen, even vasthouden, en rustig uitademen voor zes tellen. Dit kalmeert je zenuwstelsel.
• Naar achteren: beweeg je lichaam en aandacht naar achteren. Leg je aandacht even op de achterkant van je lichaam, in plaats van op de voorkant en wat daar in de situatie allemaal gebeurt. Hierdoor kan je even uit de activatie bewegen zonder dat iemand het doorheeft.
• Beweeg bewust: Een korte wandeling, stretchen of een paar minuten een andere handeling doen kan helpen om te heroriënteren en wat afstand te nemen van de situatie waar je in zit.
• Beweeg langzamer: maak al je handelingen trager. Ga rustig verzitten, als je staat pak rustig een stoel erbij, pak je drinken langzaam op, houd pauzes tussen je zinnen.
• Tappen: tik als dat mogelijk is op een tempo van een halve seconde een aantal keer net onder je sleutelbeen
• De Dolfijn Interoceptie methode: oefen thuis regelmatig met de Dolfijn-methode. Als je daar wat meer aan gewend raakt, dan kan je die eigenlijk op elk moment toepassen (zie website voor richtlijnen)

Ondersteuning die regulatie en veiligheid biedt

Hulpverleners werken beter wanneer ze zich veilig en gesteund voelen. Een veilige teamcultuur en regelmatige intervisie zijn daarom onmisbaar.

>> Handvatten:

• Supervisie en intervisie: Neem de tijd om ervaringen te delen met collega’s. Dit is niet alleen belangrijk voor het bespreken van casussen, maar ook voor het verwerken van emotionele belasting. Hier kan je eventueel de DYAD voor gebruiken met anderen. Zie de website voor meer informatie hierover.
• Werk in een Trauma-Informed omgeving: Een organisatie die ruimte biedt voor reflectie, herstel en eigen regulatie, helpt je effectiever te werken. Het verminderen van stress onder medewerkers is net zo belangrijk als het verminderen van stress bij cliënten. Want met het toevoegen van stress neemt stress niet af.
• Co-regulatie in teams: Zoek verbinding met collega’s die je ondersteunen en reguleren. Dit versterkt je eigen veerkracht.

Grenzen stellen zonder schuldgevoel

Werken met trauma kan intens zijn en een gevoel van verantwoordelijkheid oproepen. Maar het is essentieel om te weten wat je wel en niet kunt bieden; voor jezelf én je cliënt.

>> Handvatten:

• Communiceer wat haalbaar is: Grenzen bieden duidelijkheid en structuur. Als hulpverlener hoef je niet alles op te lossen, maar je kunt wél helder communiceren over wat je kunt betekenen. Probeer op te merken als je de behoefte voelt om het onmogelijke te doen voor iemand; dat je het móet doen.
• Leer onderscheid maken tussen compassie en verantwoordelijkheid: Je kunt er met compassie voor iemand zijn zonder de volledige last van hun herstel te dragen. Jouw rol is om te ondersteunen, niet om de volledige verantwoordelijkheid te nemen. Onthoud: de cliënt heeft zelf de verantwoordelijkheid voor zichzelf, ook als diegene daar wellicht niet toe in staat is.
• Grenzen stellen naar je werkgever: Geef aan wat je nodig hebt om je werk goed te doen, zoals voldoende tijd voor casussen of regelmatige supervisie. Als er veel tijdsdruk en verwachtingen zijn; laat weten dat die stress je geen betere werknemer maakt omdat je minder georganiseerd kunt werken daardoor. Constante stress is de voornaamste oorzaak van burn-out.

Veerkracht opbouwen door reflectie en herstellen

Veerkracht is essentieel om Trauma Informed te werken. Het helpt je om betrokken te blijven zonder jezelf voorbij te lopen.

>> Handvatten:

• Focus op successen: Reflecteer niet alleen op wat moeilijk ging, maar ook op de momenten waarin je een verschil maakte. Dit versterkt je gevoel van competentie en motivatie.
• Blijf verbonden met je passie: Neem tijd om te reflecteren op waarom je dit werk doet. Wat drijft je? Welke momenten inspireren je? Zie het verband tussen passie en werken vanuit nieuwsgierigheid en motivatie, en werken vanuit stress en oververantwoordelijkheid.
• Vraag hulp als het nodig is: Als je merkt dat je zelf niet meer vanuit regulatie werkt, schakel dan hulp in. Dit kan een therapeut of Trauma Informed coach zijn als hulp vragen aan mensen dichtbij je, zoals collega’s, familie of vrienden, te confronterend voelt.

>> Trauma Informed Care begint bij jou