1. Canada

Canada is internationaal koploper als het gaat om neurobiologisch onderbouwde traumazorg. Onderzoekers en docenten zoals Ruth Lanius hebben klinisch en academisch veel betekend in het zichtbaar maken van dissociatie, hersennetwerkfragmentatie en de rol van de hersenstam. In verschillende traumacentra wordt standaard gewerkt met kennis over hersenorganisatie en dissociatie als kernmechanisme. Wat elders vernieuwend is, geldt daar inmiddels als basis.

2. Verenigde Staten

In de VS zijn veel trauma- en lichaamsgerichte methodes ontwikkeld en op grote schaal toegepast, waaronder FSG, IFS, EMDR en Sensorimotor Psychotherapy. In gespecialiseerde klinieken is er aandacht voor affectregulatie, fragmentatie en dissociatieve dynamiek, vaak met ruimte voor langere trajecten. Hoewel de toegankelijkheid wisselt, is de variëteit en diepgang aan benaderingen nergens zo groot als in de VS.

3. Noorwegen

Noorwegen biedt een zeldzame combinatie van klinische precisie en systemische draagkracht. In centra zoals Modum Bad worden trauma en hechting niet alleen psychologisch, maar ook neurobiologisch benaderd. Behandelingen zijn gefaseerd, afgestemd op hersenorganisatie en gericht op het herstellen van veiligheid en belichaamde aanwezigheid.

4. Zwitserland

Zwitserland is een belangrijk land voor de ontwikkeling en toepassing van trauma- en dissociatietheorie, mede dankzij het werk van onder anderen Ellert Nijenhuis. Dissociatie wordt er erkend als een centrale dynamiek bij vroegkinderlijk trauma. Klinieken nemen de tijd om te werken met fragmentatie, verdedigingsstructuren en belichaamde integratie.

5. Australië

Australië heeft trauma-informed werken op meerdere niveaus structureel ingebed, onder meer in de reguliere gezondheidszorgorganisaties, het onderwijs en de jeugdzorg. Er is aandacht voor culturele en intergenerationeel trauma, met name bij Aboriginal gemeenschappen. Klinieken maken gebruik van relationeel afgestemde en sensorisch onderbouwde methoden.

6. Zweden

Zweden bouwt gestaag aan een traumasensitieve infrastructuur. Er is overheidsbeleid dat trauma herkent als maatschappelijke factor, en er wordt in klinische trajecten gewerkt met hechting, affectregulatie en neurobiologische principes. De vertaling van wetenschap naar praktijk verloopt hier relatief zorgvuldig.

7. Duitsland

Duitsland combineert wetenschappelijk onderzoek met klinische toepassing, vooral op het gebied van affectieve disregulatie en dissociatie. Onderzoekers als Christian Schmahl leveren diepgaand werk over hersennetwerken en trauma. In klinieken is er meer erkenning voor complexe PTSS en vroege shock dan in veel andere Europese landen.

8. Verenigd Koninkrijk

In het VK komt veel beweging uit de praktijk. Netwerken zoals PODS en ESTD UK richten zich op de klinische benadering van dissociatie en hechtingstrauma. Hoewel het beleid soms achterblijft, is er groeiende erkenning voor hersennetwerken, fragmentatie en relationele veiligheid als pijlers van behandeling.

9. Finland

Finland heeft een bescheiden maar sterk ontwikkelde traumabeweging. Er wordt gewerkt met sensorische integratie, belichaamde veiligheid en affectregulatie, vaak met oog voor vroege ontwikkeling. Traumabehandeling wordt hier benaderd als iets wat rust en precisie vraagt, eerder dan snelheid of interveniëren.

10. Israël

In Israël is trauma al decennialang een urgent maatschappelijk thema. De behandelinfrastructuur is daarop ingericht. Er is bijzondere aandacht voor vroegkinderlijke onveiligheid, relationele disorganisatie en lichamelijke disregulatie. Klinieken combineren medisch inzicht met therapeutische traumasensitiviteit.

Nederland staat ergens tussen plaats 15 en 20

In Nederland is trauma lang benaderd als een psychologisch of gedragsmatig probleem, met weinig aandacht voor hoe de hele neurobiologie zich werkelijk organiseert naar aanleiding van de ervaring van overweldiging en onveiligheid. Dissociatie wordt zelden erkend als een kernmechanisme, en complex trauma verdwijnt vaak achter labels als angst, depressie of persoonlijkheidsstoornissen.

Binnen de reguliere ggz ontbreekt structurele kennis over hersenstamprocessen, oriëntatiereacties, affectfragmentatie en relationele neurobiologie. Opleidingen bieden amper inhoud over de rol van de periaqueductale grijze stof, superior colliculi of vroegkinderlijke netwerkvorming. Wat in steeds meer andere landen als basis geldt, is hier vaak onbekend of wordt als “alternatief” geclassificeerd. Zelfs de afbeeldingen die ervan gemaakt kunnen worden.

Therapeuten die wél trauma-informed of neuro-gebaseerd willen werken, zijn vaak op zichzelf aangewezen. Ze zoeken scholing buiten het reguliere circuit: via buitenlandse trainingen, intervisiegroepen of zelfstudie. Er is geen landelijk beleid, geen gezamenlijke inzet tot uitbreiding van kennis en geen opleidingsvisie dat deze kennis structureel integreert.

Nederland loopt daarmee niet achter in intentie, maar in de basisaannames die de zorg sturen. We werken met mensen die worstelen met fragmentatie, maar bieden ze vooral cognitieve uitleg, regulatietechnieken en gedragsadviezen. Zolang we het brein niet meenemen in hoe trauma zich organiseert en ontregeld blijft, blijft ook herstel beperkt tot wat het systeem als waarheid kent.

Hoe Nederland kan inhalen
Inhalen begint met erkennen wat we iets belangrijks nog niet (willen) weten, of liever gezegd: wat we structureel over het hoofd hebben gezien. Dat vraagt om een verschuiving in focus, van gedrag naar organisatie, van symptoom naar sequentie, van praten over naar het uitbreiden van kennis. Als we bereid zijn opleidingen uit te breiden met actuele neurobiologische inzichten, dissociatie serieus te nemen als overlevingsmechanisme, en therapeuten de ruimte te geven om preciezer, trager en meer systeemgericht te werken, dan kunnen we het fundament van onze zorg daadwerkelijk vernieuwen. Het begint bij kijken naar het punt waar trauma ontstaat; diep in het brein. En bij het besef dat herstel pas mogelijk wordt als de neurobiologie van iemand daar überhaupt toe in staat is.